Perła Dolnego Śląska, czyli Zamek Książ w jesiennej odsłonie

Następnego dnia po górskim resecie głowy w Karkonoszach przyszedł czas na główny punkt programu naszego dwudniowego pobytu na Dolnym Śląsku – Zamek Książ. 
Już na wstępie mogę powiedzieć, że na pewno tam wrócę, bo zrobił na mnie NIESAMOWITE wrażenie (porównywalne z tym, jakie kiedyś zrobił i robi nadal na mnie Zamek w Malborku).

Książ jest trzecim pod względem kubatury, po Malborku i Wawelu, zamkiem w Polsce. Posiada ponad 400 pomieszczeń o łącznej kubaturze ponad 150 tys. metrów sześciennych.

Położony jest na terenie Książańskiego Parku Narodowego, na skalnym cyplu, otoczonym naturalnym wąwozem. Zamek otacza 300 hektarowy park – rezerwat dendrologiczny.

fragment najstarszej części Zamku Książ ze średniowiecznymi wnękami

Pierwotna warownia obronna, wzniesiona pod koniec XIII w. przez piastowskiego księcia Bolka I zwanego Surowym, z czasem stała się rezydencją książęcą. Zamek, nazywany "Kluczem do Śląska", miał duże znaczenie strategiczne, gdyż zabezpieczał drogi handlowe ze Śląska do Czech. Wzniesiony na litej skale, bez fundamentów. Najstarsze fragmenty warowni pochodzą ze średniowiecza, najmłodsze z początków XX w.

Zamek Książ

W swojej przedwojennej historii Książ przeżył dwie wielkie przebudowy. Pierwsza tzw. barokowa przypadła na początek XVIII w. na czasy panowania Konrada Ernsta Maksymiliana. Wtedy powstawała monumentalna wschodnia fasada z głównym wejściem, wspaniała Sala Maksymiliana i ciąg salonów barokowych. W 1734 r. w parku zbudowany został Pawilon Letni, przebudowany w 1883 r. na kaplicę grobową Hochbergów. W XVIII i XIX w. założone zostały ozdobne tarasy zamkowe.

Druga rozbudowa zamku przypadła na lata 1909 – 1923. Zamiarem ówczesnego właściciela, Jana Henryka XV, było przekształcenie Książa w okazałą rezydencję magnacką. Zamek powiększono wówczas o skrzydło północne i zachodnie, do którego dobudowano dwie wieże. I wojna światowa, kryzys gospodarczy oraz problemy osobiste Hochbergów nie pozwoliły na dokończenie przebudowy i przyczyniły się do krachu finansowego rodziny. Hochbergowie musieli opuścić Książ, ich dobra przeszły pod zarząd komisaryczny, a w 1941 r. uległy konfiskacie na rzecz Rzeszy Niemieckiej.

Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem Książa jest barokowa komnata balowa zwana Salą Maksymiliana. Jej ozdobą są liczne rzeźby oraz dwa ustawione symetrycznie względem siebie kominki z zawieszonymi nad nimi kryształowymi lustrami. Ściany i posadzka wyłożone są marmurem. W przeszłości Sala Maksymiliana służyła przyjmowaniu ważnych gości: arystokratów, polityków i artystów, odbywały się tutaj bale i uroczystości.

Sala Maksymiliana - jeden z dwóch kominków

fragment sklepienia w Sali Maksymiliana

Sala Maksymiliana - kryształowe lustro nad kominkiem

Sala Maksymiliana

Salon Zielony

Salon Biały, dawniej zwany Czerwonym

Salon Chiński

Salon Błękitny (Muzyczny, Gier)

Salon Barokowy

Podczas II wojny światowej, w wyniku adaptacji zamku na kwaterę wojenną przez paramilitarną Organizację Todt, zniszczono większość zabytkowego wystroju wnętrza, a wyposażenie zamku wywieziono. Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem podziemny schron oraz ogromne tunele (na dwóch poziomach – 15 i 50 m) – część budowanego w Górach Sowich kompleksu Riese. Ich przeznaczenie do dziś owiane jest mgłą tajemnicy. Prace wykonywane były przez więźniów z obozu koncentracyjnego Gross – Rosen. Przypuszcza się, że miała tu powstać tajna fabryka broni bakteriologicznej, a sam Książ przygotowywano na jedną z głównych kwater Adolfa Hitlera. Ostatecznie Hitler nigdy nie zamieszkał na zamku ...

Podziemia zostały częściowo zamaskowane przez hitlerowców w ostatnich miesiącach wojny. 8 maja 1945 roku zamek został zajęty przez Armię Czerwoną, która dokonała dalszego zniszczenia, wywożąc m.in. część zbiorów zamkowej biblioteki.

podziemia Zamku Książ - niedokończona klatka schodowa, która miała prowadzić do podziemi - schronu przeciwlotniczego

W okresie powojennym zamek nadal ulegał dewastacji. Dopiero w latach 50 – tych Książ został zabezpieczony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a w latach 70 – tych po uprzednim zbadaniu podziemi przez saperów i górników bytomskiej Stacji Ratownictwa rozpoczęto pierwsze prace remontowe. Podjęto wówczas prace nad restauracją pomieszczeń i nad porządkowaniem tarasów. 

Od 1991 roku w imieniu Gminy Wałbrzych zamkiem zarządza Zamek Książ w Wałbrzychu Sp. z o.o. Zamek nie jest obiektem muzealnym, ale pełni rolę instytucji kulturalnej.

Zamek Książ - Taras Wodny

Zamek Książ - Taras Środkowy

Zamek Książ - Baszta Prochowa

Jak już wspomniałam na początku, zamek zrobił na mnie ogromne wrażenie, a do tego mieliśmy to szczęście trafić na fantastyczną Panią przewodnik, która z pasją (o ogromnej wiedzy nie wspomnę), humorem, ale  i bardzo często ze wzruszeniem opowiadała nam o historii zamku.

Pawilon Letni/kaplica grobowa/Mauzoleum Hochbergów

Zamek Książ widziany z punktu widokowego